12 Aralık 2010 Pazar

Don Kişot, Cervantes


Cervantes, 1547 doğumlu, gemide çalışarak o dönemin modasına uyuyor ! Osmanlılarla savaşırken, Elhamra sarayını yapan Araplara satılıyor..1605 ilk kitabı, 1615 2.kitabı yazıyor. 2.kitabı yazmakta acele ettiğini söylüyor ancak aralarındaki geçen süre, acele etmesine rağmen 10 yıl ! Cervantes, iyi bir hristiyan, tutucu denilebilecek seviyede, esir düştüğü dönemlerde belki de(!) perçinlenmiştirJ

Don Kişot, İspanya’nın değişik bölgelerinde geçiyor, yazar bizi her seferinde o bölgenin özelliklerini de tanıtacak şekilde, farklı farklı bölgelere götürüyor. Rönesans a kadar kral/kraliçe kavramı varken, sonrasında “insan”, insan olma kavramı var. Bu nedenle 2.kitapta sancho bir anda daha farklı bir karakter olarak ortaya çıkıyor. Sancho nun bulunduğu sınıfa göre değerlendirmesi var, o dönemde hangi sınıftaysan, o sınıfa göre değerin var…
Sancho, olabilecek en iyi insan örneği..

Yazıldığı dönemin kitapları, soneler ve baladlarla süslenirdi. Don Kişot, soneler ve baladlar olmadan yazılan, döneme kıyasla çok yalın bir anlatım dili olan, çok farklı bir kitap..Sancho her şeyi 2 defa söylüyor, buradaki amaç, dönemin anlatım diline gönderme yapmak..

Sancho ve Don Kişot un birbirinden karşılıklı etkileşimi, etkileyici bir dille aktarılmış..sancho ve Don Kişot birbirlerini bütünlüyorlar..

Dulcinea, gerçek-hayal kontrastı..

Sözlü edebiyat; ne kadar çok kulaktan kulağa giderse o kadar değişir..

Cervantes, Don Kişot ile kendi kendini kandırıyor..

2.bölümde anlatımı ana kurallarını sorguluyor. Örneğin kusma hikayesi, sınıf farklı ile dalga geçmesi. Şovalye içiyor,ölmüyor ancak sancho aynı sınıftan değil, ya içip o ölürse.. Önyargılarımızla bizleri(okuyucuları da) de zorluyor..

Gerçek ve hayal farklı şeyler , Don Kişot,  ilk anti kahraman ! ideallerle-gerçeklerin mücadelesi

Akla zarar bile olsa, hayallerinin peşinden gidiyor ! Döndüklerinde, Sancho, o hayallere, maceraya,özgürlüğe kapılıyor, bu nedenle yeniden kaçışına yardım ediyor..

Don kişot’un bakış açısıyla bakınca üzülmedim, çünkü o kendi hayallerini yaşıyor, mutlu..gerçek hayatın yaşanılası olmadığını düşünüyor ve ölüyor !...

Cervantes – Shakespeare aynı dönem..

Cesareti çok çarpıcı, aslan,yaban domuzu simgeleri..

Kendisi gibi bir şovalye söyleyince her şeyi bırakıyor ancak o gerçekleri sevmiyor..

Kerim Çetinoğlu çevirisini büyüklere, Reşat nuri Güntekin çevirisini de ilköğretimdeki arkadaşlarımıza tavsiye ediyoruz. Bu toplantıda 9 yaşında bir okuyucu da bizimle birlikteydi, bizi en etkileyen geribildirimi, Don Kişot’un kurduğu hayallerle mutlu olduğunun altını çizmesiydi…İspanyolların deyimi ile kimbilebilir * yeldeğirmenleri ile savaşmak demek zırhınla sırtüstü yere çakılmak olmayabilir, gökyüzünün derin maviliğine doğru da kanat açabilirsin…Hayallerinizle derinliklere uçmanız dileğiyle…o dönemden bir sone..

Kim mutluluğumu mahvetti ?
Kibir
Acılarımı çoğaltan nedir ?
Kıskançlık
Sabrımı tüketen nedir ?
Yoksulluk
Öyleyse bu derde, deva yok,
Umudumu yok edecek,
Kibir,kıskançlık ve yoksulluk
Bu acıyı kim çektirdi bana ?
Aşk
Kim istedi mutlu olmama mı ?
Kader
Kim istiyor acı çekmemi ?
Tanrı
Kaderim ölüm olacak sonunda..
Bu dertten, bu illetten öleceğim,
Aşk,Kader,Tanrı
Böyle istiyor çünkü..
M iguel de Cervantes Saavedra was born in 1547 to a poor Spanish doctor. He joined the army at twenty-one and fought against Turkey at sea and Italy on land. In 1575, pirates kidnapped Cervantes and his brother and sold them as slaves to the Moors, the longtime Muslim enemies of Catholic Spain. Cervantes ended up in Algiers. He attempted to escape his enslavement three times and was eventually ransomed in 1580 and returned to Spain. Only with the publication  of the first volume of  Don Quixote, in 1605, did Cervantes achieve financial success and popular renown. Don Quixote became an instant success, and its popularity even spawned an unauthorized sequel by a writer who used the name Avellaneda. This sequel appeared several years after the original volume, and it inspired Cervantes to hurry along his own second volume, which he published in 1615. Cervantes died later that year.
Many of Don Quixote’s recurring elements are drawn from Cervantes’s life: the presence of Algerian pirates on the Spanish coast, the exile of the enemy Moors, the frustrated prisoners whose failed escape attempts cost them dearly, the disheartening battles displaying Spanish courage in the face of plain defeat, and even the ruthless ruler of Algiers. Cervantes’s biases pervade the novel as well, most notably in the form of a mistrust of foreigners.
Funded by silver and gold pouring in from its American colonies, Spain was at the height of its European domination during Cervantes’s life. But Spain also suffered some of its most crippling defeats during this time, including the crushing of its seemingly invincible armada by the English in 1588. The tale of the captive, which begins in Chapter XXXIX of the First Part of Don Quixote, recounts in detail many of the historical battles in which Cervantes himself participated. In this sense, Don Quixote is very much a historical novel.
Nevertheless, the novel illustrates Spain’s divergent worlds. Spain at the time was caught in the tumult of a new age, and Cervantes tried to create in Don Quixote a place to discuss human identity, morality, and art within this ever-shifting time. Though the Renaissance gave rise to a new humanism in European literature, popular writing continued to be dominated by romances about knights in shining armor practicing the code of chivalry. Chivalry emphasized the protection of the weak, idealized women, and celebrated the role of the wandering knight, who traveled from place to place performing good deeds. Books of chivalry tended to contain melodramatic, fantastical stories about encounters with cruel giants, rescues of princesses in distress, and battles with evil enchanters—highly stylized accounts of shallow characters playing out age-old dramas.
On one level, the first volume of Don Quixote is a parody of the romances of Cervantes’s time. Don Quixote rides out like any other knight-errant, searching for the same principles and goals and engaging in similar battles. During these battles, he invokes chivalric ideals, regardless of how ridiculous his adventures may be. On another level, however, the adventures of Don Quixote and Sancho Panza in the novel’s First Part attempt to describe a code of honor that could serve as an example for a Spain that was confused by war and by its own technological and social successes. Cervantes applies this code of values to a world in which such values are out of date.
In the Second Part, however, Cervantes provides the answer to questions about identity and codes of conduct in the personalities of Don Quixote and especially his sidekick, Sancho Panza. The Second Part is a textured work with responsive and credible characters who engage one another in sincere and meaningful ways. Cervantes wanted to place his novel within a literary tradition that was fluctuating at the time, and the novel’s numerous discussions of playwriting, poetry, and literature mark this effort to understand the changes in the intellectual environment.
Cervantes also includes social and religious commentary in Don Quixote. He bitterly criticizes the class structure in Spain, where outmoded concepts of nobility and property prevailed even as education became more widespread among the lower classes. The arrogance of the Duke and the Duchess in the Second Part highlights how unacceptable Cervantes found these class distinctions to be. Likewise, the prevailing of Sancho and Teresa Panza’s wisdom at the end of the novel is a victory for old-fashioned goodness and wisdom in the face of a world that makes people practical but petty. Finally, Cervantes, who was briefly excommunicated from the Catholic church in 1587, discusses the church in the novel as well. Sancho’s self-identification as an “old Christian,” in particular, informs the new morality he represents.


Plot Overview
D on Quixote is a middle-aged gentleman from the region of La Mancha in central Spain. Obsessed with the chivalrous ideals touted in books he has read, he decides to take up his lance and sword to defend the helpless and destroy the wicked. After a first failed adventure, he sets out on a second one with a somewhat befuddled laborer named Sancho Panza, whom he has persuaded to accompany him as his faithful squire. In return for Sancho’s services, Don Quixote promises to make Sancho the wealthy governor of an isle. On his horse, Rocinante, a barn nag well past his prime, Don Quixote rides the roads of Spain in search of glory and grand adventure. He gives up food, shelter, and comfort, all in the name of a peasant woman, Dulcinea del Toboso, whom he envisions as a princess
On his second expedition, Don Quixote becomes more of a bandit than a savior, stealing from and hurting baffled and justifiably angry citizens while acting out against what he perceives as threats to his knighthood or to the world. Don Quixote abandons a boy, leaving him in the hands of an evil farmer simply because the farmer swears an oath that he will not harm the boy. He steals a barber’s basin that he believes to be the mythic Mambrino’s helmet, and he becomes convinced of the healing powers of the Balsam of Fierbras, an elixir that makes him so ill that, by comparison, he later feels healed. Sancho stands by Don Quixote, often bearing the brunt of the punishments that arise from Don Quixote’s behavior.
The story of Don Quixote’s deeds includes the stories of those he meets on his journey. Don Quixote witnesses the funeral of a student who dies as a result of his love for a disdainful lady turned shepherdess. He frees a wicked and devious galley slave, Gines de Pasamonte, and unwittingly reunites two bereaved couples, Cardenio and Lucinda, and Ferdinand and Dorothea. Torn apart by Ferdinand’s treachery, the four lovers finally come together at an inn where Don Quixote sleeps, dreaming that he is battling a giant.
Along the way, the simple Sancho plays the straight man to Don Quixote, trying his best to correct his master’s outlandish fantasies. Two of Don Quixote’s friends, the priest and the barber, come to drag him home. Believing that he is under the force of an enchantment, he accompanies them, thus ending his second expedition and the First Part of the novel.
The Second Part of the novel begins with a passionate invective against a phony sequel of Don Quixote that was published in the interim between Cervantes’s two parts. Everywhere Don Quixote goes, his reputation—gleaned by others from both the real and the false versions of the story—precedes him.
As the two embark on their journey, Sancho lies to Don Quixote, telling him that an evil enchanter has transformed Dulcinea into a peasant girl. Undoing this enchantment, in which even Sancho comes to believe, becomes Don Quixote’s chief goal.
Don Quixote meets a Duke and Duchess who conspire to play tricks on him. They make a servant dress up as Merlin, for example, and tell Don Quixote that Dulcinea’s enchantment—which they know to be a hoax—can be undone only if Sancho whips himself 3,300 times on his naked backside. Under the watch of the Duke and Duchess, Don Quixote and Sancho undertake several adventures. They set out on a flying wooden horse, hoping to slay a giant who has turned a princess and her lover into metal figurines and bearded the princess’s female servants.
During his stay with the Duke, Sancho becomes governor of a fictitious isle. He rules for ten days until he is wounded in an onslaught the Duke and Duchess sponsor for their entertainment. Sancho reasons that it is better to be a happy laborer than a miserable governor.
A young maid at the Duchess’s home falls in love with Don Quixote, but he remains a staunch worshipper of Dulcinea. Their never-consummated affair amuses the court to no end. Finally, Don Quixote sets out again on his journey, but his demise comes quickly. Shortly after his arrival in Barcelona, the Knight of the White Moon—actually an old friend in disguise—vanquishes him.
Cervantes relates the story of Don Quixote as a history, which he claims he has translated from a manuscript written by a Moor named Cide Hamete Benengeli. Cervantes becomes a party to his own fiction, even allowing Sancho and Don Quixote to modify their own histories and comment negatively upon the false history published in their names.
In the end, the beaten and battered Don Quixote forswears all the chivalric truths he followed so fervently and dies from a fever. With his death, knights-errant become extinct. Benengeli returns at the end of the novel to tell us that illustrating the demise of chivalry was his main purpose in writing the history of Don Quixote.
Don Quixote de la Mancha
The title character of the novel, Don Quixote is a gaunt, middle-aged gentleman who, having gone mad from reading too many books about chivalrous knights, determines to set off on a great adventure to win honor and glory in the name of his invented ladylove, Dulcinea. Don Quixote longs for a sense of purpose and beauty—two things he believes the world lacks—and hopes to bring order to a tumultuous world by reinstating the chivalric code of the knights-errant. Initially, Don Qui-xote’s good intentions do only harm to those he meets, since he is largely unable to see the world as it really is.
As the novel progresses, Don Quixote, with the help of his faithful squire Sancho, slowly distinguishes between reality and the pictures in his head. Nonetheless, until his final sanity-inducing illness, he remains true to his chivalric conception of right and wrong. Even though his vision clears enough to reveal to him that the inns he sees are just inns, not castles as he previously believed, he never gives up on his absolute conviction that Dulcinea can save him from all misfortune. Furthermore, even when Don Quixote must retire from knight-errantry, he does so in the spirit of knight-errantry, holding to his vows and accepting his retirement as part of the terms of his defeat at the hands of the Knight of the White Moon. Despite his delusions, however, Don Quixote is fiercely intelligent and, at times, seemingly sane. He cogently and concisely talks about literature, soldiering, and government, among other topics.
No single analysis of Don Quixote’s character can adequately explain the split between his madness and his sanity. He remains a puzzle throughout the novel, a character with whom we may have difficulty identifying and sympathizing. We may see Don Quixote as coy and think that he really does know what is going on around him and that he merely chooses to ignore the world and the consequences of his disastrous actions. At several times in the novel, Cervantes validates this suspicion that Don Quixote may know more than he admits. Therefore, when Don Quixote suddenly declares himself sane at the end of the novel, we wonder at his ability to shake off his madness so quickly and ask whether he has at least partly feigned this madness. On the other hand, we can read Don Quixote’s character as a warning that even the most intelligent and otherwise practically minded person can fall victim to his own foolishness. Furthermore, we may see Don Quixote’s adventures as a warning that chivalry—or any other outmoded set of values—can both produce positive and negative outcomes. Given the social turmoil of the period in which Cervantes wrote, this latter reading is particularly appealing. Nonetheless, all of these readings of Don Quixote’s character operate in the novel.
Sancho Panza
The simple peasant who follows Don Quixote out of greed, curiosity, and loyalty, Sancho is the novel’s only character to exist both inside and outside of Don Quixote’s mad world. Other characters play along with and exploit Don Quixote’s madness, but Sancho often lives in and adores it, sometimes getting caught up in the madness entirely. On the other hand, he often berates Don Quixote for his reliance on fantasy; in this sense, he is Don Quixote’s foil. Whereas Don Quixote is too serious for his own good, Sancho has a quick sense of humor. Whereas Don Quixote pays lip service to a woman he has never even seen, Sancho truly loves his wife, Teresa. While Don Quixote deceives himself and others, Sancho lies only when it suits him.
Living in both Don Quixote’s world and the world of his contemporaries, Sancho is able to create his own niche between them. He embodies the good and the bad aspects of both the current era and the bygone days of chivalry. He displays the faults that most of the sane characters in the novel exhibit but has an underlying honorable and compassionate streak that the others largely lack. Sancho does not share Don Quixote’s maddening belief in chivalrous virtues, but he avoids swerving toward the other extreme that equates power with honor. Though Sancho begins the novel looking more like the contemporaries against whom Don Quixote rebels, he eventually relinquishes his fascination with these conventions and comes to live honorably and happily in his simple position in life. He therefore comes across as the character with the most varied perspective and the most wisdom, learning from the world around him thanks to his constant curiosity. Though Sancho is an appealing character on many levels, it is this curiosity that is responsible for much of our connection with him. He observes and thinks about Don Quixote, enabling us to judge Don Quixote. Sancho humanizes the story, bringing dignity and poise, but also humor and compassion.
Through Sancho, Cervantes critiques the ill-conceived equation of class and worth. Though Sancho is ignorant, illiterate, cowardly, and foolish, he nonetheless proves himself a wise and just ruler, a better governor than the educated, wealthy, and aristocratic Duke. By the time Sancho returns home for the last time, he has gained confidence in himself and in his ability to solve problems, regardless of his lower-class status. Sancho frequently reminds his listeners that God knows what he means. With this saying, he shows that faith in God may be a humanizing force that distinguishes truly honorable men, even when they have lower-class origins.
Dulcinea
Don Quixote’s exploits, Dulcinea, we are told, is a simple peasant woman who has no knowledge of the valorous deeds that Don Quixote commits in her name. We never meet Dulcinea in the novel, and on the two occasions when it seems she might appear, some trickery keeps her away from the action. In the first case, the priest intercepts Sancho, who is on his way to deliver a letter to Dulcinea from Don Quixote. In the second instance, Sancho says that Dulcinea has been enchanted and that he thus cannot locate her.
Despite her absence from the novel, Dulcinea is an important force because she epitomizes Don Quixote’s chivalric conception of the perfect woman. In his mind, she is beautiful and virtuous, and she makes up for her lack of background and lineage with her good deeds. Don Quixote describes her chiefly in poetic terms that do little to specify her qualities. She is, therefore, important not for who she is but for what her character represents and for what she indicates about Don Quixote’s character.

_______________________________________________________________________________________________________________

Themes

Themes are the fundamental and often universal ideas explored in a literary work.
Perspective and Narration
Don Quixote, which is composed of three different sections, is a rich exploration of the possibilities of narration. The first of these sections, comprising the chapter covering Don Quixote’s first expedition, functions chiefly as a parody of contemporary romance tales. The second section, comprising the rest of the First Part, is written under the guise of a history, plodding along in historical fashion and breaking up chapters episodically, carefully documenting every day’s events. The third section, which covers the Second Part of the novel, is different since it is written as a more traditional novel, organized by emotional and thematic content and filled with character development. Cervantes alone reports the story in the first section, using a straightforward narrative style. In the second section, Cervantes informs us that he is translating the manuscript of Cide Hamete Benengeli and often interrupts the narration to mention Benengeli and the internal inconsistencies in Benengeli’s manuscript. Here, Cervantes uses Benengeli primarily to reinforce his claim that the story is a true history.
In the third section, however, Cervantes enters the novel as a character—as a composite of Benengeli and Cervantes the author. The characters themselves, aware of the books that have been written about them, try to alter the content of subsequent editions. This complicated and self-referential narrative structure leaves us somewhat disoriented, unable to tell which plotlines are internal to the story and which are factual. This disorientation engrosses us directly in the story and emphasizes the question of sanity that arises throughout the novel. If someone as mad as Don Quixote can write his own story, we wonder what would prevent us from doing the same. Cervantes gives us many reasons to doubt him in the second section. In the third section, however, when we are aware of another allegedly false version of the novel and a second Don Quixote, we lose all our footing and have no choice but to abandon ourselves to the story and trust Cervantes. However, having already given us reasons to distrust him, Cervantes forces us to question fundamental principles of narration, just as Quixote forces his contemporaries to question their lifestyles and principles. In this way, the form of the novel mirrors its function, creating a universe in which Cervantes entertains and instructs us, manipulating our preconceptions to force us to examine them more closely.
Incompatible Systems of Morality
Don Quixote tries to be a flesh-and-blood example of a knight-errant in an attempt to force his contemporaries to face their own failure to maintain the old system of morality, the chivalric code. This conflict between the old and the new reaches an absolute impasse: no one understands Don Quixote, and he understands no one. Only the simple-minded Sancho, with both self-motivated desires and a basic understanding of morality, can mediate between Don Quixote and the rest of the world. Sancho often subscribes to the morals of his day but then surprises us by demonstrating a belief in the anachronistic morals of chivalry as well.
In the First Part of the novel, we see the impasse between Don Quixote and those around him. Don Quixote cannot, for instance, identify with the priest’s rational perspective and objectives, and Don Quixote’s belief in enchantment appears ridiculous to the priest. Toward the end of the Second Part, however, Cervantes compromises between these two seemingly incompatible systems of morality, allowing Don Quixote’s imaginary world and the commonplace world of the Duke and the Duchess to infiltrate each other. As the two worlds begin to mix, we start to see the advantages and disadvantages of each. Sancho ultimately prevails, subscribing to his timeless aphorisms and ascetic discipline on the one hand and using his rational abilities to adapt to the present on the other.
The Distinction between Class and Worth
Distinguishing between a person’s class and a person’s worth was a fairly radical idea in Cervantes’s time. In Don Quixote, Cervantes attacks the conventional notion that aristocrats are automatically respectable and noble. The contrast between the Duke and Duchess’s thoughtless malice and Sancho’s anxiety-ridden compassion highlights this problem of class. Despite his low social status, the peasant Sancho is wise and thoughtful. Likewise, the lowly goatherds and shepherds often appear as philosophers. In contrast, the cosmopolitan or aristocratic characters like the Duke and Duchess are often frivolous and unkind. Cervantes’s emphasis on these disparities between class and worth is a primary reason that Don Quixote was such a revolutionary work in its time.

Motifs

Motifs are recurring structures, contrasts, and literary devices that can help to develop and inform the text’s major themes.
Honor
Some characters in Don Quixote show a deep concern for their personal honor and some do not. Cervantes implies that either option can lead to good or disastrous results. Anselmo, for example, is so overly protective of his wife’s honor that he distrusts her fidelity, which ultimately results in her adultery and his death. Likewise, Don Quixote’s obsession with his honor leads him to do battle with parties who never mean him offense or harm. On the other hand, Dorothea’s concern for her personal honor leads her to pursue Ferdinand, with happy results for both of them. In these examples, we see that characters who are primarily concerned with socially prescribed codes of honor, such as Anselmo and Don Quixote, meet with difficulty, while those who set out merely to protect their own personal honor, such as Dorothea, meet with success.
Other characters, especially those who exploit Don Quixote’s madness for their own entertainment, seem to care very little about their personal honor. The Duke and Duchess show that one’s true personal honor has nothing to do with the honor typically associated with one’s social position. Fascination with such public conceptions of honor can be taken to an extreme, dominating one’s life and leading to ruin. Sancho initially exhibits such a fascination, confusing honor with social status, but he eventually comes to the realization that excessive ambition only creates trouble. In this sense, Cervantes implies that personal honor can be a powerful and positive motivating force while socially prescribed notions of honor, which are often hollow and false, can be destructive if adhered to obsessively.
Romance
Though many people in Don Quixote’s world seem to have given up on romantic love, Don Quixote and a few other characters hold dear this ideal. Don Louis’s love for Clara, Camacho’s wedding, and the tale of the captive and Zoraida, for instance, are all situations in which romantic love rises above all else. Even in the case of Sancho and Teresa, romantic love prevails as a significant part of matrimonial commitment, which we see in Teresa’s desire to honor her husband at court. Ironically, Don Quixote’s own devotion to Dulcinea mocks romantic love, pushing it to the extreme as he idolizes a woman he has never even seen.
Literature
Don Quixote contains several discussions about the relative merits of different types of literature, including fiction and historical literature. Most of the characters, including the priest and the canon of Toledo, ultimately maintain that literature should tell the truth. Several even propose that the government should practice censorship to prevent the evil falsehoods of certain books from corrupting innocent minds like Don Quixote’s. However, we see that even the true histories in the novel end up disclosing falsehoods. Cervantes declares that Don Quixote itself is not fiction but a translation of a historical account. The fact that we know that this claim of Cervantes’s is false—since the work is fictional—makes Cervantes’s symbolism clear: no matter how truthful a writer’s intentions may be, he or she can never tell the whole truth. Despite these inherent flaws, however, literature remains a powerful force in the novel, guiding the lives of many characters, especially Don Quixote. Notions of authorship and storytelling preoccupy the characters throughout the novel, since many of them consider the idea of writing their own histories as their own narrators.

Symbols

Symbols are objects, characters, figures, and colors used to represent abstract ideas or concepts.
Books and Manuscripts
The books and manuscripts that appear everywhere in Don Quixote symbolize the importance and influence of fiction and literature in everyday life. The books instruct and inform the ignorant and provide an imaginative outlet for characters with otherwise dull lives.
Horses
Horses symbolize movement and status in the novel and often denote a character’s worth or class. The pilgrims outside Barcelona, for instance, walk to the city. The noblemen ride in carriages, and the robbers and Don Quixote ride on horseback. In Don Quixote’s mind, at least, the appearance of horses on the horizon symbolizes the coming of a new adventure. Indeed, Rocinante and Dapple play an important role in the journeys of Don Quixote and Sancho; they are not only means of transport and symbols of status but also companions.
Inns
The inns that appear throughout the novel are meeting places for people of all classes. They are the only locations in the novel where ordinarily segregated individuals speak and exchange stories. Inns symbolize rest and food but also corruption and greed, since many innkeepers in the novel are devious. Sancho often longs to stay at an inn rather than follow Don Quixote’s chivalric desire to sleep under the stars. These opposing preferences show Sancho’s connection with reality and society and his instinctive desire for comfort, in contrast to Don Quixote’s alienation from society and its norms. Even when he does stay at inns, Don Quixote is noticeably alienated from the major events that take place there, such as the reunification of the four lovers in the First Part.
IMPORTANT QUOTATIONS (DQ)

1.      [F]or what I want of Dulcinea del Toboso she is as good as the greatest princess in the land. For not all those poets who praise ladies under names which they choose so freely, really have such mistresses. . . .I am quite satisfied. . . to imagine and believe that the good Aldonza Lorenzo is so lovely and virtuous. . . .
Explain: In this quotation from Chapter XXV of the First Part, Don Quixote explains to Sancho that the actual behavior of the farmer’s daughter, Aldonza Lorenzo, does not matter as long as he can imagine her perfectly as his princess, Dulcinea del Toboso. This idea of Dulcinea figures prominently in the novel, since we never actually meet Dulcinea, and she likely does not even know about Don Quixote’s patronage. Don Quixote’s imagination compensates for many holes in the novel’s narration, providing explanations for inexplicable phenomena and turning apparently mundane events into great adventures. Dulcinea gains renown through Don Quixote’s praise, and regardless of whether she is even real, she exists in fame and in the imaginations of all the characters who read about her. In this way, Don Quixote’s imaginings take on the force of reality and he becomes, effectively, the narrator of his own fate.
___________________________________________
2.      I shall never be fool enough to turn knight-errant. For I see quite well that it’s not the fashion now to do as they did in the olden days when they say those famous knights roamed the world.

Explain: In this passage from Chapter XXXII of the First Part, the innkeeper responds to the priest, who has been trying to convince him that books of chivalry are not true. Though the innkeeper defends the books, he says that he will never try to live like Don Quixote because he realizes that knight-errantry is outdated. The innkeeper’s remark is important for several reasons. First, it inspires Sancho, who overhears the remark, to resolve—as he does at so many points throughout the novel—to return to his wife and children because knight-errantry has fallen out of fashion. The fact that Sancho does not leave Don Quixote becomes even more poignant when juxtaposed with his temptations to leave.
Second, this quotation highlights the priest’s hypocritical nature. The innkeeper appreciates knight-errantry from a distance, but the priest, who plays the role of inquisitor against Don Quixote throughout much of the novel, cannot escape his fascination with knight-errantry. The priest furtively encourages Don Quixote’s madness so that he may live vicariously through him.
___________________________________________________________________
3. Now that I’ve to be sitting on a bare board, does your worship want me to flay my bum?
Explain: Sancho puts this question to Don Quixote in Chapter XLI of the Second Part, after Don Quixote suggests that Sancho whip himself to free Dulcinea from her alleged enchantment. With these words, which display his sarcastic wit, skepticism, and insubordinate nature, Sancho refuses to obey Don Quixote’s order. The tale of Dulcinea’s enchantment literally comes back to bite Sancho in the rear end—Sancho originally tells Don Quixote that Dulcinea is enchanted in an effort to hide the fact that he does not know where she lives and what she looks like. Sancho’s lie nearly catches up with him a number of times until the Duchess finally snares him completely, telling him that Dulcinea actually has been enchanted. Sancho gullibly believes her story and later agrees to whip himself 3,300 times in order to revoke Dulcinea’s enchantment. Nonetheless, Sancho is not happy with this course of action, and in the end he stands up to Don Quixote about it. This quotation not only fleshes out Sancho’s character but also exemplifies the bawdy humor that pervades Don Quixote. Deeply ironic and complex, the novel is also very funny.
4.Great hearts, my dear master, should be patient in misfortune as well as joyful in prosperity. And this I judge from myself. For if I was merry when I was Governor now that I’m a squire on foot I’m not sad, for I’ve heard tell that Fortune, as they call her, is a drunken and capricious woman and, worse still, blind; and so she doesn’t see what she’s doing, and doesn’t know whom she is casting down or raising up.
Explain: Sancho’s final words of wisdom to Don Quixote, which appear in Chapter LXVI of the Second Part, caution Don Quixote to be patient even in his retirement. Sancho’s statement marks the complete reversal of his and Don Quixote’s roles as servant and master. Throughout the novel, Don Quixote determines Sancho’s role as a squire while teaching Sancho the chivalric philosophy that drives him. Now, however, Sancho consoles Don Quixote with the simple wisdom he has gained from his own experiences. Interestingly, Sancho still calls Don Quixote “dear master,” even though he is no longer truly in Don Quixote’s service. Resigned to his humble station in life, he is not only simple and loyal but also wise and gentle.

5. For me alone Don Quixote was born and I for him. His was the power of action, mine of writing.
Explain: These parting words of Cide Hamete Benengeli, in Chapter LXXIV of the Second Part, reflect Cervantes’s words at the novel’s beginning. At the start, Cervantes declares that Don Quixote is only his stepson—in other words, that he is not fully responsible for creating the character of Don Quixote. Don Quixote’s real father, according to Cervantes’s account, is Benengeli, the Moor from whose manuscript Cervantes claims to translate Don Quixote. Such remarks give the text a mythical, unreal tone that leaves us unsure whom to trust or to whom to attribute the story of Don Quixote. Additionally, the powerful sentiment that Benengeli expresses here contributes to the novel’s claim that Don Quixote was a real person. Benengeli de-emphasizes his role in bringing Don Quixote’s story to light by casting himself as a mere recorder of a great man’s life and deeds.

5 Kasım 2010 Cuma

Ölmeye Yatmak,Adalet Ağaoğlu

Dar Zamanlar - I

Adalet Ağaoğlu 1929 doğumlu,ilk cumhuriyet dönemi çocuklarından.. TRT nin kurulumunda ciddi bir rol alıyor, radyo ile ilgili özerklik süreci başladığında işi bırakıp, ilk romanı olan bu romanı yazıyor. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği nin kurucularından ve Kardelenler ismini Adalet A. koyuyor. 60 öncesi, 70 ler, 80 ler şeklinde zamansal kitsplsrı sınıflandırıyor..

Benim hayatım diye anlatarak başlıyor kitabı...

Ben her zaman intihar etmeyi düşünmüşümdür ama iyi bir yol bulamadım…

Evlilik iki aydının olması, severek evlenmesi, hayata zorluklarla asılmış olmasları, evlilikteki yoksunluk, kuruluk..

İçinde her şey var.. Anı, belgesel, farklı zamanlar.. Edebi olarak bu nedenle farklı..

Ben Cumhuriyet kadınıyım, sorumluluk kadınıyım, bu söyleşiye bile ceket ile geldim..

Ankaralılar, Ankara anlatımından çok mutlu oldular, tarihsel gerçeklik, her şey birebir aynı yerler..

Erkekler siyasi düşünceleriyle, ruling roles, kadınlar ise daha sınıfsal özelliklerle var..

Kimlik, kişilik çatışmasını indirgemişler..

3..kitap hayır.. Ömer in bakış açısıyla çevresinde olup bitenler..erkekler kimliklerinden sıyrılabiliyor, eğer evrimi tamamladıysa..

Her kitap bir sonraki nesli gösteriyor..4.kitap olacak mı ? sorusuna bilmiyorum…diye cevap vermiş..

Kadının kendi kimliğiyle yapmak istedikleri ve bunu yapacak maddi gücü bulması..

İlgiyle okunan, sosyolojik değerlendirmeler..Edebi olarak ben, pek tatmin etmedi.. Kronolojik akışı değişik ancak edebi olarak çok etkilenmedim..Aysel ve Adelet A. patalel kişilik..Karakterler biraz karikatürist.

Bunları bugün söylemek çok kolay..söylemezsen Dündar öğretmen gibi olursun..

Farklı karakterlerle anlatmak..Edebi hayattaki en önemlisi farklı tekniklerle ilerlemesi..Araştırmacı..Çok ciddi ve derinlemesine araştırmış..

Alain, gayri Müslim olan ve kadın kimliğiyle yaklaşmayan/terkvari yaklaşmayan tek erkek, kendi olma rahatlığını veren..entellektuel açidan ilerlemiş.Aysel, .bir erekekle elele oturabileceğini öğreniyor..Global kalıp bunlar !  değişen bir şey yok !

Tüm karakterler anti tez.. Her şeyi karaktürize ederek kendi başına ortaya koyuyor..Aysel ölüyör, dönüşerek Maysel- My cell  oluyor J

Biz keyfe dalarsak, işleri kim yapacak J ?

Adalet Agaoglu'nun Olmeye Yatmak romaninda bir devrin aydinlarinin kendilerini sorgulamasiyla karsilasiriz. Romanin kadin kahramani Aysel de boyle bir sorgulama icindedir. Kendisine yuklenen agir vazife hissi bireysel istekleriyle catismaya baslar. Birey ideallerinin agirligi altinda ezilmektedir. Bir yonuyle bireyin inkari anlamina gelen ici bos idealizmini sorgular Aysel. Ona gore birey kendisi olmali, inanc ve gorevlerini kendisi belirlemelidir. Birey olmaya giden yol kisisel yasanmisliktan ve bireysel tercih hakkina sahip olmaktan gecer. Romanda Cumhuriyetin ilkelerini yuceltmek icin vazifelendirilen Aysel ve onun kusaginin bireyseli yakalama cabasi Aysel'in bir gun bir otel odasinda intihar etme isteginin isiginda sorgulanmistir.
Sonunda Aysel mutlak bir sorgulama inanciyla otel odasindan ayrilir. Birey kendini yapan degerleri ve inanclarini sorgulamalidir. Hayat vazife gibi yasanmalidir.
Anahtar Kelimeler: Adalet Agaoglu, aydin kadin, bireysellik.
Tasidiklari kimligin kendilerine cok agir geldigini hissedenler vardir. Ideallerinin yogunlugu, baskisi ve uzakligi onlari bir kozanin icine hapsetmistir. Bu daracik kozanin icinde saga sola kimildayamadan, nefes alabilmek icin pencereler aralamakla gecer zamanlari. Her kimildanis hareket alanlarini biraz daha daraltir. Insan olmanin kucuk anlarni, ufak zevklerini kendilerine cok gorurler. Onlar hayatlarini baskalarina adamislardir. Hayati vazife bilinciyle yasamaktadirlar.
Olmeye Yatmak'ta Aysel'in sorgusu bireyin kendisi icin belirlenmis kalip halinde kendisine sunulan ust kimlige itirazini ifade eder. Aysel'in hikayesi bir romanin sayfalarina sigmayacak kadar agir bir sorgulamayla doludur. Bu yuzden onun icine hapsedildigi romanin sayfalarindan aranizda dolastigini dusunebilirsiniz. Romanlarin yasanmislik degerlerinin onemi ya da onemsizligi sizin icin o kadar da gerekli degilken birden etiyle, kaniyla, kafasiyla, yasamis oldugunu mutlaka kabul etmeniz gerektigini dusunduren canliligiyla ve gercekligiyle karsiniza cikiyor Aysel. O, kendi tabiriyle vazifeye doymayan acgozlu, fakat zayif omuzlariyla bir devri, gorev ve misyon tarafiyla yuklenen nadir karakterlerden biridir. Hayati oylesine vazife bilinciyle yasamaktadir ve bu oylesine durdurulmaz ve geri donulmez bir cizgidir ki Aysel bu akisin disina cikmak istediginde kendisini bir otel odasinda olmeyi beklerken bulur. Aysel omru boyunca varlik mucadelesi vermekten, once insan olarak kendisini kabul ettirmek savasiyla ugrasmaktan asil kimligine, benliginin derinligine uzanamamistir. Bu, icine dogru gitmeyi hep erteleyip, surekli disa dogru uzanisin sonucudur. Ust beni fazlaca abartilmis bir insanin kendisini bulma mucadelesidir. Onu anlatabilecek en iyi kelime de mucadele kelimesidir zaten. Aysel, kelimenin tam anlamiyla kendini, kendi benini taniyamayacak kadar etrafindaki insanlara daha dogru bir ifadeyle vazifelerine dagitmis bir karakterdir. Bunun tabii bir sonucu olarak da kimliginin kayip taraflarini baskalarinda aramaktadir. Bir gun oldukca gec denebilecek bir donemde hayatin asiI gercegine uyanir. Uyandigi yer bir otel odasidir. Bu otel odasina hayatini hayat, n,n ipuclarini, sorularini, veya bu sekilde kimligini dagittigi insanlari da beraberinde getirmistir. Burasi bir sure sonra kalabalik bir toplanti salonuna donosur. Aysel onlar arasindan secmeler yapacaktir. Elini daha dogrusu hafizas,n, rastgele orada burada dolastirir. Eline gelenlerden hangisi gercek Ayseldir? Ustelik Aysel bu kimlik mucadelesini hayattan umidini kestigi, birkac saat icinde olmeyi bekledigi bir zamanda gerceklestirir. Aysel bu otel odasinda zamani, dunyayi, yani yasamin butun unsurlarini geride birakmistir. Burasi, dunyadayken, olmeden once olunebilen bir mezardir. Bu yuzden Aysel odanin karanlik olmasina ozen gosterir. Perdeleri kapatir. Isik istemez. Bir mezarda ya da bilincaltinin karanlik dehlizlerindedir. Tuhaf bir sekilde kendisinin sectigi olumun esigindedir. Tuhaftir cunku yasadigi hayatin icinde hayata devam ederken kendisiyle karsilasamamistir. O ancak olumun nefesini hissederken kendisine uyanir, kendisini ancak olumun esiginde bulabilecegini dusunmektedir. Cunku devam eden hayatin bu akisin duzeni onu oylesine parcalayip dagitmis, oylesine kendisine yabancilastirmistir ki bir taraftan yasarken bir taraftan kendisini bulamayacagini iyi bilmektedir. Olum Aysel icin kendine giden yoldur. Hatta tek yoldur.
Gönül Kıvılcım - Başucu Kitapları
Adalet Ağaoğlu, Ölmeye Yatmak
“Kız öğrencilerimden biri Anna Karenina ya da Madame Bovary gibi ölmeye yattığımı görse, kim bilir nasıl güler!” Hayır, o bir Rus veya Fransız romanının kahramanı gibi değil, Aysel gibi yatar ölmeye. Kasaba ilkokulunun son derece eğreti, son derece özenti, insanı gülsün mü ağlasın mı kararsız bırakan müsameresinde kelebek kılığına giren, özgürlük talebiyle aldığı aile terbiyesi çelişen, genç cumhuriyetin utangaç ama heyecanlı ve cesur kızı Aysel. Babasının karşı çıkmalarına rağmen ortaokula gidebilmek için kendini dereye atmaya kalkışan, Aysel’in korkuları, özlemleri, serüveni. Bedenine dikilen gözlere rağmen kadın olmadan önce insan olduğunu hatırlamaya çabalayışı. Ne yaparsa yapsın, unutmaya çalıştığı kadınlık ayak bağıdır her zaman. Öğretmeninin diretmesiyle Ankara’da ortaokula devam eden Aysel kasabaya geldikçe babası Salih’in zoruyla başını örtmeye başlamıştır Aysel ve erkekler.

Kocası, okul arkadaşları, sevgilisi. Adları Salih, Aydın, Ömer, Engin’dir... Romandaki erkeklerden bazıları sıradan devlet liselerinde okur bazıları, İstanbul’da Fransız mekteplerinde. Bir kısmı modernleşme yanlısı ailelerden gelmişlerdir, diğerleri muhafazakar ailelerden. Aslında fark etmez, kadını bedeni üzerinden anlamlandırır, sınırlandırır, kadının kendi olma talebini fazla görür hepsi.

Özgüveninden utanması gerektiğini öğreten erkekler. Aysel, kişi olmak talebini kocasına açtığında, Caudwell’den yardım alarak “Toplumculuğun en ileri aşaması, insanı bir kişi yapmaktır” dediğinde “Bunu söylemek için henüz çok erken” diyerek cevap veren Ömer. Bir cumhuriyet kadınının toplumla, erkek toplumuyla, modernliği içselleştiremeyen cumhuriyetle ve eleştirdiği o toplumdan kendine geçen, içselleştirdiği muhafazakar değerlerle hesaplaşmasıdır “Ölmeye Yatmak”.

Yattığı yerde kendini, cumhuriyeti anlamaya, doğrulamaya, kendiyle ve cumhuriyetle uzlaşmaya çalışır Aysel. Hangisi daha zordur, kendini mi yoksa cumhuriyeti anlamak mı, orasını okura bırakmak lazım ancak Adalet Ağaoğlu’nun romanın meselesini tek bir hamlede zorlanmadan çözdüğünü söyleyebiliriz. Cesaretiyle bizlerin önünü açan bu önemli kadın yazarımız, Feridun Andaç’ın gerçekleştirdiği nehir söyleşisinde, romanın karnına bir anayasa yürüyüşü sırasında düştüğünü anlatır. “Biz yürüyoruz, Atatürk Bulvarı’nda, iki tarafta halk, hiçbir şey söylemiyor, öylece bakıyor... “ Ağaoğlu’na göre Cumhuriyet kuşağı 68 kuşağının altına düşmüş bir kuşaktır. “Yani gençler özgürlük istiyordu; üniversite rektörleri, üniversite vermiyordu” diye açıklıyor bunu söyleşisinde. Bu durumu simgesel olarak nasıl verebilirim diye düşünür Adalet Ağaoğlu ve romanın karakterini, Doçent Aysel’i öğrencisinin altına yatırır.

Evet, acımasız bir seçim, ama sorunu tek hamlede çözdüğü kesin. İşin ilginç tarafı, bu tabu ilişkinin üstünde pek durulmaz o dönem, Ağaoğlu’nun da belirttiği gibi. Halbuki Aysel karnında anlamadığı bir kuşağın tohumunu taşımaktadır. Yani, dayatmayla da olsa onu anlamak zorundadır.
Bir kadın meselesi, kuşaklar arası bir çatışma ve hepsinin üstüne daha da iddialı bir hedef: Türk romanıyla hesaplaşma. Yazar kronolojik anlatıyı bitirmeyi, 1950 sonrası Türk romanıyla hesaplaşmayı koymuştur kafasına. Anlatıcı perspektiflerini değiştirerek, zamanla oynayarak, kendi deyişiyle ‘anın arkeolojik kazısını fiilin bütün zaman çekimleriyle yaparak” kalkar bu hedefin altından.

“Kim istemez kendini beğenerek ölmeyi? Kendini doğrulamış olarak ölmeyi ben de isterim. Her şeyde haklı bularak kendimi. Kısmet değilmiş...!
Aynaya omuz silkiyorum... belki de ölerek hala tek başıma haklı olmaya çalıştığım için, arsızca silkiyorum omuzlarımı. Omuzlarım. Beni üst yanımda hala genç tutan.”

Kadın, modernleşmenin en zayıf halkasıdır Aysel’in ve Adalet Ağaoğlu’nun büyüdüğü, okula gittiği, meslekler edindiği, evlenirken kızların bakirelik sembolü kırmızı kuşaklar kuşandığı, sonra kadınlık derdi kuşandığı, hangi meslekten olurlarsa olsunlar kadınlığın zincirlerinden kurtulamadıkları toplumda. Aysel, tehlikeyi atlatıp evde kalmak zorunda olmayanlardan, okuyabilenlerdendir. Diğerleri ise onlar bizim annelerimiz, komşularımız, akrabalarımız. Modernleşmenin Batılı çocuklar yetiştiren ideal kadın olmaktan ibaret olduğuna inandırılanlar.

“Ölmeye Yatmak”, Türkiye’nin unuttuğu soruyu hatırlatır aslında: Kadın modernleşmeden toplum modernleşebilir mi? Hep ötelenen bir soru. Ağaoğlu’nun romanından onca yıl sonra hala güncelliğini koruyor. Ve diğer sorular: Kadın bilinçlenmeden toplum bilinçlenebilir mi, kadın özgürleşmeden toplum özgürleşebilir mi? Doğu-Batı meselesinin tartışılmamış bastırılmış, son yıllarda örtünmek, türban, laiklik sorunsallarıyla çıplak bir şekilde ele alınması giderek kaçınılmaz hale gelen boyutudur kadınlık halleri, kadın kimliği, kadın özgürleşmesi.

O zaman da acildi, hala acildir tartışılması. Nedir kadın özgürlüğü? Erkeklerin kadınları soyan, aç bakışlarından kurtulmak mı? Ha bire önümüze çıkan “Bir kadın olarak nasıl böyle konuşursun?” cümlesinden kurtulmak mı, erkeklerin artık kadınlarla empati kurmaya başlaması, kadını kendini tatmin edecek bir makine olarak görmekten vazgeçmesi mi? Gazetelerdeki kadına yönelik şiddeti kanıksamadığımız, bu şiddeti hayatımızdan çıkarmak için adımlar attığımız an mı? Kadını baş tacımız değil, meclisin tacı, sokağın tacı, toplumun tacı yapmaya başlamak mı? Edebiyatımızdaki, şiirimizdeki erkek dilinin, dişil hikayelerle, kadın bakış açısıyla zenginleştirilmesi ve bu dille bu hikayelerin ötekilerle eşdeğer tutulacağı gün müdür kadının özgürleşeceği gün. “Ölmeye Yatmak” kadının da olduğunu hatırlatıyor ve kadını hesaba katmadan yapılan her devrimin eksik devrim olduğunu, eksik modernleşme olduğunu. Daha doğrusu kafalardaki kadın modeli çıkarılmadan, yukarıdan inme modernleşmenin modernleşme olmayacağını ve geriye gidişlerin kaçınılmaz olacağını. Ta dipteki probleme uzanıyor yani.

Adalet Ağaoğlu bir kuşağın hikayesini anlatan metnini, mektuplarla, güncelerle diri tutuyor. Profesör Aysel kendi hayatım diye üstüne giydiği elbisenin gerçekten kendi arzuladığı elbise olup olmadığını sorguluyor ve bunu yaparken en mahrem düşüncelerini günlüğüyle paylaşıyor. Aysel’in karnında taşıdığı sır cumhuriyetin sırrı. Bu sırrı taşımanın ağırlığıyla ezildikçe ezilen, karnında bir “günah” taşıyan kahramanın öfkesi yazarın diliyle bütün metne yayılıyor.

Ölmeye değil ama Türkiyeli kadını düşünmeye yatmak için mükemmel bir roman. Üstelik , “Ah bir an, kısacık bir an ne kadar uzun olabiliyormuş” dedirtiyor insana
.
Roman, Aysel’in bir otel odasında “Ölmeye Yatma(k)”sıyla başlar. Aysel aynı zamanda yazar-anlatıcıdır. Aysel, ilkolul günlerini ve okuldaki bir müsamereyi hatırlar. Cumhuriyet’in ilk yılları ve modernleşme çalışmaları. Köyden çıkıp Ankara’ya okumaya gelen öğrenciler: Ali(meslek lisesinde okur, bir otelde çalışır-yatar kalkar, solcu çevreye girer, radyoda çalışmaya başlar, Aysel’e tutkundur, ama bunu dillendiremez..)), Aysel(kadının bireyselmeşini mi simgeler, aydın-kadın bocalaması, Aydın(kaymakamın oğlu, Aysel’e tutkun, modern düşünceli), İlhan(Aysel’in kardeşi, ülkücü), Romanda, günlük(Aydın’ın) ve mektup türünden faydalanmıştır, yazar. Dündar Öğretmen(iyi niyetli, cumhuriyet öğretmeni..)
Yazar bir döneme ışık tutmaya çalışmış, dönemin siyasi sosyal olaylarına, gazete haberlerine yer vermiş romanında. Bu, romanın gerçekliğini arttırırken, edebi değerini sarsıyor sanki. Dar zamanda anlatılan olaylar… Bir dönemin atılımı ve tarjedisi, sembolik kahramlalar üzerinden verilmiş. İlhan(ülkücü), Ali(solcu) vb…
“Kız öğrencilerimden biri, Anna Karanina ya da Madame Bovary gibi ölüme yattığımı görse, kimbilir nasıl gülzer.”(s.27) Köyden gelen Aysel, zorluklara göğüs gererek okumuş, üniversitede hoca olmuştur, evlidir. Ancak bir öğrencisiyle(Engin) ilişki yaşar, neden? Kendine bir şeyleri ispat etmek için mi? Başkaldırmak, yerleşik kuralları yıkmak için mi? Bir kadının eksik varoluşuyla mı karşı karşıyayız? Bunalım. Ölmeye Yatmak. Ölememek. Hesaplaşma. Muhasebe. Geçmişten o ana bir özet, roman.
Romanda günümüzde de geçerliliğini koruyan anlayışlar sergilenmiş. Şu cümleleri yaşamıyor muyuz eğitim sistemimizde:”Ertürk, bu ilk suçundan ötürü bağışlanınca, bir daha bilmeden suç işlememeyi öğrendi. ‘Oku’ diye verildiklerinden gayri hiçbir şey okumamayı, ‘Düşün!’ dedikleri dışında hiçbir şey düşünmemeyi…”(s.126)
Öğretmeninin, Russo’nun İtiraflar’ını Aysel’in elinde görünce tepkisi: “Adını duymuş. Terbiyesiz bir kitaptır, diye duymuş. Okuyacakmış da şimdi, ne kadar zehirlendim, terbiyem ne kadar bozuldu, onu anlayacakmış.”(287) Ne komik, daha yeni Anayurt Oteli müstehcen olduğu gerekçesiyle 100 TEMEL ESER(!)den çıkartıldı, okumadan koymuşlarSAYIN büyüklerimiz(???) . Bu ahlakçı anlayış hala sürüyor, hem de ortaçağ ahlakçılığı. Düşüncelerine uymayan şairleri  ve yazarları anlatmaz bunlar. Öğrencileri, kendi yosunlu zihniyetlerini yetiştirmek isterler yeniden, yeniden….
Yazarın ilk romanı. Dar Zamanlar üçlemesinin ilk kitabı, ÖLMEYE YATMAK… Tarihi atmosferi, psikolojik tahlilleriyle okunası bir roman….





ADALET AĞAOĞLU
30/12/2002    Çimen GÜNAY


BİA (Leiden-Hollanda) - Ölmeye Yatmak'ta "cinsellik", Cumhuriyet'le birlikte ilkokullardaki müsamerelerin bir parçası olmaya başlayan kızlı erkekli gösterilerden, genç yaşta yapılan evliliklere, monoton birlikteliklerden evli insanların kurduğu gizli ilişkilere pek çok farklı düzlemde, toplumsal baskılar karşısındaki konumu ile ele alınıyor.

Toplumsal baskının romana bütünsel bir tema olarak katılmış olması, yapıtta organik bir birliğe ulaşılmasına yol açıyor; ancak, "toplumsal" olanın "bireysel" olan üzerindeki belirleyiciliğine yapılan güçlü vurgu, bireysel düzlemdeki dinamiklerin ikinci plana düşmesine neden oluyor. Bunun sonucu olarak, Ölmeye Yatmak'ta "cinsellik" toplumsal/tarihsel sorgulamanın gerisinde kalıyor ve romanda bir "sorunsal" olarak belirginleşemiyor.
Kişisel ve tarihsel sorgulama

Ölmeye Yatmak'ta bireysel krizlerle toplumsal çalkantılar iki ayrı anlatı düzleminde konu edilir. Ölmek amacıyla kendisini bir otel odasına kapatan Aysel'in kişisel sorunları, bireysel kriz anlatısının düzlemini oluştururken, Aysel'in bu kriz nedeniyle geçmişi düşünmesi, Cumhuriyet'in ilk yıllarından 60'lı yıllara dek uzanan bir tarihsel sürecin sorgulanmasını da beraberinde getirir.

Romandaki tarihsel sorgulama sadece Aysel üzerinden yürütülmez; Aysel'in Aydın, Ali, Semiha ve Hasip gibi ilkokul arkadaşları da farklı yönlere giden, zıt ideolojilere yönelen kişiler olarak bu tarihsel sürecin sorgulanmasında önemli roller üstlenmektedir.
İdeolojik zıtlıklar

Aydın, 1960'larda politikaya heveslenen biri olarak karşımıza çıkar; Ali, solcu arkadaşlar edinir ve Radyoevi'nde işe girer; Semiha genç yaşta evlenir ; Hasipise ilahiyat fakültesini bitirir. Romanın erkek kişilerinin birbiriyle çatışan ideolojilere yönelmesinin yarattığı gerilim, bütün bir toplumsal tarihin belirleyici öğesi olarak romana itici bir güç sağlamaktadır.

Aynı "ideolojik" zıtlıkların kadınlar için belirginleştirilmemiş olması dikkat çekicidir; romanın kadın kişileri, birbirlerinden "politik yönelim"leri ile değil, kadının toplumdaki konumunu belirleyen geleneksel görüşe olan yakınlık veya uzaklıklarıyla ayrılmaktadır
Aysel, erkek dünyasında

Romanın kadın kişileri arasında bir tek Aysel, "erkeklerin dünyası"na girmeye cesaret eder ve kendisine geleneksel olarak uygun görülen konuma karşı çıkmayı başarır; Aysel, "solcu"luğu öğrenir, üniversiteyi bitirir, akademik bir kariyer yapar.
Adalet Ağaoğlu, kadını "sorgulayan bir özne" olarak değerlendirerek, yapıtlarını "modernleşme" sorunsalının etrafında geliştiren, ama kadınları bunun dışında tutan Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay gibi yazarların uzanmadığı bir alana adım atmıştır.

Ancak, Aysel'in bu sorgulamada yalnız kalmış olması ve taşıdığı çelişkilerin sürekli toplumsal olanla bağlantılı olarak aktarılması, Ölmeye Yatmak'ta bile "aydın"ın bir "kadın" olarak yaşadığı deneyimin "özerk"liğinin arka plana itildiğini düşündürmektedir.
Kocaya ve Cumhuriyet'e ihanet

Aysel'i intihara sürükleyen, kendisini bir otel odasına kapatmasına neden olan başlıca unsur, kocası Ömer'i, öğrencisi Engin'le aldatmış olmasının yarattığı suçluluk duygusudur. Bu ilişki sonrasında hamile kalmış olmaktan şüpheleniyor olması, bu suçluluk duygusuna ek olarak, Aysel'in sorgulamalarına dramatik bir yön de katar.

Aysel'in kocasına ihanet etmiş olmasını, Cumhuriyet'in ülkülerine ihanet etmekle bir tutan tavrı, Cumhuriyet'in ilk yıllarını yaşayan kadınlar için cinselliğin görev duygusuyla ne derece iç içe geçmiş olduğunu ortaya koymaktadır.

Bu iç içe geçmişlik, görece bir özgürlük ortamının oluştuğu 60'lı yıllarda da yürürlüktedir; artık "Ata'ya ihanet" şeklinde bir göndermesi olmasa da, "aydın" kadınlar için "cinsellik" hala görevlerin, sorumlulukların arasına sıkışmış bir art-alan konumundadır.
60'ların özgürlük ortamı

Ölmeye Yatmak'ta Aysel'in cinselliğine ilişkin sorgulamaları, toplumsal bağlamla sıkı sıkıya ilişkilidir. Aysel, Cumhuriyet'in bir ürünüdür; onu Cumhuriyet yaratmış, içine sarsılmaz görev ve sorumluluk duygularını da yine Cumhuriyet yerleştirmiştir. Bu bağlamda, onu cinselliğini keşfetme pahasına kocasına ihanet etme konumuna taşıyan da, deyim yerindeyse, 60'ların özgürlük ortamıdır.

Aysel'i yeniden "genç", "diri", "hem insan hem kadın" hissettiren kişinin herhangi biri değil de Engin olması, sorunun sadece bir "cinsel özgürlük" sorunu olmadığını ortaya koymaktadır.

Bunun yanı sıra, Aysel'in hepsi farklı zamanlarda kendisinden hoşlanan ilkokul arkadaşları Aydın veya Ali ile değil de, Engin'le birlikte olmayı tercih etmesi, "cinsellik" konusunu, Cumhuriyet kuşağının, kendisinden sonra gelen 60'lı yılların özgürlükçü kuşağına yetişme çabasının bir bileşeni yapar.

Bu çerçevede, doçent kimliğine ve ayrıntıları düşünmekten ölemeyecek kadar sorumluluk duygusuyla örülmüş yaşamına rağmen, Engin'le birlikte olan Aysel'in, bu edimi, Cumhuriyet kuşağına mensup bir aydının 60'lı yıllarda baş etmek zorunda kaldığı aşağılık duygusundan kurtulmanın bir yolu olarak gördüğünü söylemek olanaklı görünmektedir.
Sorun değil, simge

Ölmeye Yatmak'ta belirginleştirilen, Aysel'in kadın kimliği bağlamında, "cinselliğin" tarihsel bir çerçevede sorunsallaştırılması değil, "genç", "yeni" ve -henüz- kirlenmemiş olanın, yani 60'lı yılların kutsanışıdır.

Romanda cinselliğin bir "sorunsal"dan çok bir "simge" olduğu iddiasına kanıt oluşturabilecek başlıca unsur, Aysel'in "cinselliğini" keşfedişinin "trajik" bir olgu olarak işlenmemiş olmasıdır; Aysel, Engin ve Ömer arasında bir seçim yapma konumunda olan biri olarak değil, karnındaki çocuğu -eğer böyle bir çocuk varsa- büyütmeye karar veren biriolarak çıkar otel odasından.
Çıplak görüntüyü azarlamak

Aysel, roman boyunca pek çok kez, Engin'i kendisini bulmasına neden olan, bekaretini ikinci kez bozan biri olarak tanımlamaktadır. Engin'le sohbet ettikleri uzun bir gecenin sonunda aynaya baktığında, ilk defa "gövdesinin elle tutulur, bakılıp görülür somut bir şey" olduğunun farkına varmıştır Aysel. Yine de aynanın karşısında çırılçıplak durmak isteyen "görüntüsü"nü azarlayacak kadar ilkelerine bağlıdır henüz.
Modernleşme, özgürleşme, bireyleşme

Romanın sonlarına doğru Aysel'in, Engin'le aynı yatağa girdiğini unuttuğu günlerden söz açmaya başlaması, bu ilginin giderek şiddetini yitirdiğini duyumsatmaktadır.

Yine de Engin, tıpkı 60'ların görece özgür ortamının toplumsal olarak bir dönüşüm noktasına denk düşmesi gibi, Aysel'in hayatında önemli bir dönüşümün simgesidir. Ancak, romanda Aysel'in Engin ve Ömer arasında yaşadığı gerilim, bir "trajedi" olarak belirginleştirilmediği için, Ölmeye Yatmak, romanın baş kişisinin bir kadın olmasının ötesinde, "modernleşme"nin, "özgürleşme"nin, "bireyleşme"nin "kadınca" bir yorumunu taşımanın uzağına düşmektedir.

Romanda cinselliğin kendisinin değil, bir yönüyle kadın cinselliğini içerse de temelde "değişim"in sorunsallaştırılmış olması, Ölmeye Yatmak'ta toplumsal çalkantıların konu edildiği anlatı düzleminin Aysel'in bireysel geriliminin konu edildiği anlatı düzleminin önüne geçmesine neden olmaktadır. Aysel'in "ölmeye yattığı" otel odasında, Aydın'a ulaşmaya çalışması da bu anlamda simgeseldir ve romanın sonunda bireysel düzlemi toplumsal düzleme eklemlemektedir.
Aydınlara inanç

Başlarda, Aysel'i "köylü" bulduğu için hoşlanmayan, daha sonra ona ilgi duymaya başlayan ancak toplumsal konumlarındaki farklılık nedeniyle Aysel'in hep biraz uzak durduğu Aydın'ın, ölmeye karar veren Aysel'in son bir kez konuşmak istediği kişi olması, romanın akışı içinde anlamlandırılması zor bir istektir. Aydın, ancak, adının taşıdığı anlam yükü ile birlikte düşünüldüğünde, Aysel'in çabasını anlamlı kılmaktadır.

Aysel'i intihar etmekten vazgeçiren şey, içine sıkıştığı "dar zamanlar"ı anlamlandırma çabasına eşlik edebilecek aydınların varlığına olan inancı gibi görünüyor.

"Dar zamanlar"ı anlamlandırma çabası, aydın çabasına ancak kadın cinselliğini "sorunsal" edinebilecek bir bakışın da eklenmesi ile anlamlı olacak bir çabadır.

Ölmeye Yatmak, modernleşme bağlamında kadını uzaklara itelemeyen bir roman olduğu için dikkate değerdir; ama, cinsellik konusuna onu sorunsallaştırmadan yaklaştığı içini son çözümlemede "modernizmi" sorunsallaştıran ve kadın özgürlüğünü bu bağlamda konu eden erkek yazarların yapıtlarına eklemlenmekten kurtulamamaktadır.










Tasidiklari kimligin kendilerine cok agir geldigini hissedenler vardir. Ideallerinin yogunlugu, baskisi ve uzakligi onlari bir kozanin icine hapsetmistir. Bu daracik kozanin icinde saga sola kimildayamadan, nefes alabilmek icin pencereler aralamakla gecer zamanlari. Her kimildanis hareket alanlarini biraz daha daraltir. Insan olmanin kucuk anlarni, ufak zevklerini kendilerine cok gorurler. Onlar hayatlarini baskalarina adamislardir. Hayati vazife bilinciyle yasamaktadirlar.

Olmeye Yatmak'ta Aysel'in sorgusu bireyin kendisi icin belirlenmis kalip halinde kendisine sunulan ust kimlige itirazini ifade eder. Aysel'in hikayesi bir romanin sayfalarina sigmayacak kadar agir bir sorgulamayla doludur. Bu yuzden onun icine hapsedildigi romanin sayfalarindan aranizda dolastigini dusunebilirsiniz. Romanlarin yasanmislik degerlerinin onemi ya da onemsizligi sizin icin o kadar da gerekli degilken birden etiyle, kaniyla, kafasiyla, yasamis oldugunu mutlaka kabul etmeniz gerektigini dusunduren canliligiyla ve gercekligiyle karsiniza cikiyor Aysel. O, kendi tabiriyle vazifeye doymayan acgozlu, fakat zayif omuzlariyla bir devri, gorev ve misyon tarafiyla yuklenen nadir karakterlerden biridir. Hayati oylesine vazife bilinciyle yasamaktadir ve bu oylesine durdurulmaz ve geri donulmez bir cizgidir ki Aysel bu akisin disina cikmak istediginde kendisini bir otel odasinda olmeyi beklerken bulur. Aysel omru boyunca varlik mucadelesi vermekten, once insan olarak kendisini kabul ettirmek savasiyla ugrasmaktan asil kimligine, benliginin derinligine uzanamamistir. Bu, icine dogru gitmeyi hep erteleyip, surekli disa dogru uzanisin sonucudur. Ust beni fazlaca abartilmis bir insanin kendisini bulma mucadelesidir. Onu anlatabilecek en iyi kelime de mucadele kelimesidir zaten. Aysel, kelimenin tam anlamiyla kendini, kendi benini taniyamayacak kadar etrafindaki insanlara daha dogru bir ifadeyle vazifelerine dagitmis bir karakterdir. Bunun tabii bir sonucu olarak da kimliginin kayip taraflarini baskalarinda aramaktadir. Bir gun oldukca gec denebilecek bir donemde hayatin asiI gercegine uyanir. Uyandigi yer bir otel odasidir. Bu otel odasina hayatini hayat, n,n ipuclarini, sorularini, veya bu sekilde kimligini dagittigi insanlari da beraberinde getirmistir. Burasi bir sure sonra kalabalik bir toplanti salonuna donosur. Aysel onlar arasindan secmeler yapacaktir. Elini daha dogrusu hafizas,n, rastgele orada burada dolastirir. Eline gelenlerden hangisi gercek Ayseldir? Ustelik Aysel bu kimlik mucadelesini hayattan umidini kestigi, birkac saat icinde olmeyi bekledigi bir zamanda gerceklestirir. Aysel bu otel odasinda zamani, dunyayi, yani yasamin butun unsurlarini geride birakmistir. Burasi, dunyadayken, olmeden once olunebilen bir mezardir. Bu yuzden Aysel odanin karanlik olmasina ozen gosterir. Perdeleri kapatir. Isik istemez. Bir mezarda ya da bilincaltinin karanlik dehlizlerindedir. Tuhaf bir sekilde kendisinin sectigi olumun esigindedir. Tuhaftir cunku yasadigi hayatin icinde hayata devam ederken kendisiyle karsilasamamistir. O ancak olumun nefesini hissederken kendisine uyanir, kendisini ancak olumun esiginde bulabilecegini dusunmektedir. Cunku devam eden hayatin bu akisin duzeni onu oylesine parcalayip dagitmis, oylesine kendisine yabancilastirmistir ki bir taraftan yasarken bir taraftan kendisini bulamayacagini iyi bilmektedir. Olum Aysel icin kendine giden yoldur. Hatta tek yoldur.

Aysel'i anlamak, dusuncenin karanlik dehlizlerinde kendi gosterdigi zayif ve her kosesinde ipuclari sakli isikla, onun pesinden bilincaltina yolculuk etmek demektir. Aysel'in hayati kisiliginin dagildigi insanlan bir araya getirmekle butunlenebilir. Yine ayni yoldan onun kimligine, kisiligine ve bunahmina da gidilebilir. Onu anlamanin zamani da onun gosterdigi zamanin icindedir. Yani olumden yasama, varolusa giden zaman cizgisi. Merkezinde olum olan, oradan yasama dagilan ve acilan bir kimlik. Aysel'in kisiligini olumun golgesinde aramak, daha basindan onu iki farkli boyutta yani catismanin tam ortasinda bulmak demektir. Bir tarafi yasama dagilan reddedilen, dialer tarafi olumde bulunmus ya da aranilan parcalanmis bir kisilik. Aysel'in karakteri temelde iki farkli bolumde incelenebilir. Kimliginin kadin tarafi daha dogru bir ifadeyle, asil hayati; yasanmisligi cagristiran tarafi ile daha bastan kendine asli bir gorev gibi yukledigi aydin kimligi. Aysel'in kisiliginin bu iki yonu catismaktadir ve Aysel'in trajedisi de buradan dogar. Aslinda aydin kimligi adi altinda yuklendigi gorev tarafi agirligiyla asil kimligini hep ezmistir. O, asil Aysel'i ancak olme istegiyle birlikte belki ondan biraz daha once kesfedecektir. Bu tarafinin uyanmasiyla, da aydin kimligiyle yasadigi hayati kafasinda bir turlu dogrulayamamistir. Olum zamaninda kendisini ve yasadigi hayati begenmemektedir:

Nasil olsa kendimi begenerek olmeyecegim ... Kendimizi dogrularsam olumun geregi kalmayacak. Bu, kisinin her seyle ve kendisiyle uzlasmasini gerektirir. Demek kendimizi, her seyi dogrulayamazsam, o icgudusel savunuyla olume busbutun karsi durulacak. Gerilenemeyecek. Kim istemez kendini begenerek olmeyi? Kendimi dogrulamis olarak olmeyi ben de isterdim. Her seyde hakli bularak kendimi. Butun haksizliklari da baskalarina yikarak. Devrederek. Kismet de, limb. (s.103)

Yasamla olum arasinda takilip otel odasinda butun vazifelerinden, gorevlerinden arinmis olarak bir kez olmayi arzulamaktadir. Bir turlu olemeyisinin nedenini izah ederken: C)lmek nedir? Olmek yasanmis olmayi gerektiriyor." (s. 248) diyerek yasamla aslinda ne kadar kopuk oldugunu vurgular. Yasadigi hayat da aslinda yasamin kendisine pek yakin bir hayat degildir. Aysel gorev gibi yasanmis bir hayatin pismanligindadir, olmak adina olmeden once son bir sigara icmek isterken butun gorevlerine isyan etmektedir:

Olmeden once son sigarami icsem mi artik? Cok istiyorum bir sigara icmeyi. Neden icmeyecekmisim peki? Henuz olmedicgime ve canim da cektigine gore. Beni ne alikoyabilir sigara icmekten. Hangi gorevim benim? Hangi odevim? Hangi Atam? (s.104)

Aysel'in olumle pencelesmesinin sebebi vazife bilincinden syrilamamasidir. Cantasinda oldukten sonra okunmak uzere yazilmis bir not vardir. Bu notu degistirmek ister. Olumun anlami uzerinde bile dusunmek istemez.

Iyi ama olumun n gercek anlamini nasal anlatmali? Anlatmak mi? Artik bir gorev yuklemek istemiyorum ki kendime. Bu bir gorevsizlik karandir. Zarftaki notu yirtip boyle mi yazsam? (s. 104).

Yeni Turkiye'nin Aydin Kadini

Aysel'in hikayesi Ankara'ran kucuk bir kasabasinda, Turkiye Cumhuriyetini yarinlara tasiyacak yeni ve mukemmel bir neslin yetistirilmeye bir donemde baslar. Aysel de dicker arkadaslari gibi Dundar ogretmenin irfan ordusunun bir neferidir. Aydin bir Turk kadini olmak vazifesi Aysel'in omuzlarina daha o gunlerde, ilkokulda yuklenmistir. Dundar ogretmenin yazdigi, yeni Turkiye tablosunun gosterilmeye calisidigi bir piyeste Aysel calisan, aydin bir Turk kadinini temsil eden bir rol ustlenir. YiIlar sonra gercekten de piyesteki rolunu hayatta oynamaya baslar. Fakat o, bu rolu yeterince benimseyemeden hep oyunda kalan taraflanyla yasayacaktir. Ilk mucadelesi de yine o gunlerde baslar. Aysel, okumak istemektedir. Okumak onun icin bir taraftan Ataturkun istedigi gibi, erkegini yalniz birakmayacak bir aydin kadin vasfi tasimakken, diger taraftan da onun icin bir varlik mucadelesi haline gelir. Aysel'in butun yasami okumak kelimesiyle ozdeslesir o gunlerde. Kendini bir varlik olarak hissedebilmesi de okumasina baglidir. Boylece Aysel'in kimliginin vazife tarafi iki cizgi halinde olusmaya baslamistir. Bir taraflan aydin bir Turk kadini olma ulkusu bir taraftan da ona karismis olarak gelisen varlik mucadelesi. Bu iki cizgi ilerleyen zamanlarda birbirine karismis olarak bazen biri digerinin onune gecerek devam etmistir. Aysel, erkek cocuk olmakla kiz cocuk olmak arasindaki farkla o yillarda tanismistir. Evde agabeyine karsi takinilan yuice varlik imaji onu derinden etkilemistir. Erkegin varligi kutsanmistir. Bir erkegin kimlik olabilmek icin baska bir yapmasina gerek yoktur. Oysa onun bir kisi olabilmek icin yapmasi gereken tek bir vardir: Okumak. Kendisini yillar sonra onemli bir konuma getiren hirsin altindaki temel duyguyu Aysel, agabeyi karsisinda kendisine gosterilen hiclik konumu olarak tanimlar. Okumak da bu anlamda bir mucadele ve bir gorevdir.

Aysel icinde onarilmaz bir kiriklik duyuyor. Yeniden evin kiyida kosede unutulmus bir esyasi oldugunu seziyor. Ilk gercek ofkeyi taniyor. Disa vurulamayan, o insani icten ice kirbaclayan insana kendini astiran ve kendini zora kosturan. Eline gecen bu ilk firsah ne olursa olsun iyi degerlendirmeliydi. Kendisinin de bir kisi oldugu akillarda yer etmeliydi. (s.206)

Burada okumak kimlik kazanmaktan da varolus mucadelesinin, kendisini bir varlik olarak hissedebilmenin kosulu olarak goruilmektedir. Aysel yillar sonra otel odasindaki sorgusunda, kendini ilk olarak okumuslugunu vurgulama, ispatlama konumundayken yakalar. Iste bu yakalama onu otel odasma goturen sonun baslangicidir. Aysel icin varolmanin kosulu okumus olmaktir. Onun cikmazi bir neslin kadininin da gercek dramidir. Aydin olmayan, okumu,sluk izi tasimayan bir kadin olmak, onun icin hic olrnakla ayni anlama gelmektedir. Bu, kisilige sonradan giydirilmis bir mecburiyettir. Daha basindan kendini reddedip bir goreve talip olmaktir.

Gazeteyi yuzume orttum. Kendimi asiI ilk boyle yakaladim iste. Temizlikci kadina canim yatmak istemedi. Bir arkadasimla kaldim, dikis dikmek istedim ve buna benzer bir yigin baska bir sey soyleyebilirdim. Ama firsati bir kez daha okumuslugum ustunde degerlendirivermistim. Pedikurcu Gonul'e de boyle yapiyordum. Pedikurun ardindan bir kokteyle davetliysem, alisverse gideceksem ya da konuklarimiz varsa bunlari soylemiyordum. Hep ciddi gorevlerim olmahydi. (s. 108)

Temizlikci kadina ya da pedikurcu Gonul'e Aysel'in ispat edecek hicbir seyi yoktur. Fakat Aysel, kadin olarak onlardan farkli oldugunu vurgulama telasindadir. Cunku onemli gorevleri olan okumus kadin kimligi silindiginde yok olacagini ya da kendisinin fark edilmeyecegini dusunmektedir. Bir kosede esyalar gibi unutulmuslugunun ofkesini icinde tasimaktadir. Tasimakla kalmayip onun izinden gitmektedir. Butun hayatini bu ispatin golgesinde yasamistir. Icindeki asiI Aysel ise henuz ortalarda gozukmemektedir. Onun varligindan bile habersizdir henuz. Aysel'in kendisiyle karsilastigi an, tukenme noktasina oldukca yakin, neredeyse yokluk sinirinda bir yerdir. Yok olma korkusu kendini iyiden iyiye hissettirirken, hem kadin tarafiyla hem de aydin olarak son bir gayretle tutunur hayata. Bu sefer varligini vericilige yonlendirmistir. Hic odeyemeyecegi bir borcun altindaymis gibi etrafindakilere olcusuz bir sekilde kendini sunar. Bu borcun kaynagi fazlaca gelisen List benidir. Butun topluma kendini adayan bir insanin maruz kalabilecegi turden, neredeyse icgudusel, bir tutunmadir. AyseI yok olmamak, varolusunu ispatlamak icin gorev kiligina soktugu borcunu odemeye devam eder. Kendisinde olani baskalarina vererek varligindan emin olmak ... Aysel'in yasadigi budur. Ali'ye, Aydin'a, Engin'e karsi yaklasiminda bu temel duygunun yonlendirmesi vardir. Aydin kadin, erkegini yalniz birakmamalidir anlayisinin altina gizlenerek onunla simsiki ortusmustur Gercekte Aysel, benliginin gizli koselerinde, bilincaltinda yasayan varligini ispat etme, varolusunu vurgulama temel duygusuyla hareket etmektedir. Engin'le beraberlige bir turlu ask adini vermeyisinde de bu duygunun etkisi acikca gorulur. O, ancak vererek varligini, guvende hisseder. Yok olmak Aysel icin kimliksiz bir kadin olmakla ayni anlama gelir:

Herhalde yine ayni korkudan: Onemsiz bir toz parcasi gibi uflenip gitmekten. Ama ben bu duyguyu yillar once yasamis olmaliyim. Son haftalarda, haftalar boyunca hemen butun bos saatlerim genc orencilerimle doldu. Sanki dunyanin sonu gelmis de sanki iki dakika sonar tumumuz kuller altinda kalacakmisiz da. Iste bu yuzden butun sevecenligimi, butun sicakligimi, hosgorumu engelsiz bosaltiveriyordum. (s. 147)

Aysel tukenme noktasinda oldugunun farkindadir. Surekli vermek istemesinin nedeni, varligini tukenmenin esiginden geri dondurmeyle karisan durdurma istegidir. Varligin ve dirimin sembolLi olan genclere kimligini, varolmasinin dayanagi sandligi coskulu tutkunlugunu aktarma cabasina donusen baskaldiri. Kendinden beslenip yine kendisine yonelen bir isyan. Enginle de buna benzer bir duyguyla birlikte oldugunu dusunur:

Tamam buydu iste beni mutlu eden, bir gencligi paylasmak. Onunde her sey icin daha cok zamani olanlardan otlanmak. (s. 17) Suyu en kurak gone saklamis, agzina dek dolu bir havuzdum sanki. O, artik en kurak gun, artik neredeyse butun koklerin kuruyuverecegi sandigim gun havuzun tipasini actim. Gurul gurul akitiyorum kendimi. Ya da akitmaya calisiyorum. Gurul gurul akacagim. Her yeri sulayacagim ... (s. 147)

Bilincaltinin bilince bosalmasina acilan bir kapidan birikimlerin, gerilimlerin, tetikte durmalarin cozulusuyle birlikte kisiligindeki catlamanin icine dusecektir. Aysel, kadinligini hep ihmal etmis olmasinin, hayati icinden geldigi gibi yasayamamasnin aslinda kendini gorevlerine adamis aydin kadin kimliginin sonuclari oldugunun farkindadir. Kendini toplumsal islevleriyle tanimlamis aydin kadinin odemesi gereken bir bedel vardir. Aysel icin bu bedel, hayatidir. Otel odasinda kadin olmakla aydin olmak kimlikleri birbiriyle catismaktadir. O ise ikiye ayrilmlmis benliginin catlaklarindan sizan aciyla kivranmaktadir. Bu bir dogum sancisidir. Aysel'in icinden yillarca unutulmus, farkina varilmamis yeni bir Aysel, salt kadin olan bir Aysel, dogmaktadir. Aysel kocasinin yaninda bile kadin kimligini hissedemedigini fark eder:

Hem carom kadinligimi kocamin yaninda bile dusunemem ben. Beni dusunduren hep baska seylerdir. Okudum o kadar, ogrendim. Kostum, kostum ... Neredeyse yoruldum. Neredeyse bir kosede oturmak donemi. Neredeyse ... Ama daha vatan ... Kurtarmak, yuceltmek, ogrenmek, ogretmek, kosmak daha ... Daha uygarlasmak ... Bati ... Az gelismis ... Cok geismis... Gelismekte olan yani... Daha kurtarmak... Kurtulmak... (s.268)

Askin Ben: Vazife

Aysel, asil koseye cekilmekten korkmaktadir. Koseye cekilmek fonksiyonsuz kalmak demektir. Aysel vazifeyle beslenen bir yaratiga donusturmustur kendini. Bu yuzden, vazife tarafini hep ayakta tutmak zorundadir. Vermek de vazifeyi yasatmanin baska bir seklidir. Bu sebeple kendini genclere dogru akitmaktadir. Bu gorev tutkusu ve vazife ihtirasi uykularina bile yansir: "Kendimi bildim bileli bir nobetci gibi uyuyorum. Sanki uyuyakalmam gibi..." (s.249).

Aysel asil Aysel'in icinde uyanmasini uykularinda bile engellemistir. Insanin asil kimligi, uykunun belirsiz ikincil hayatinda gizlidir. Oysa Aysel bilincli ya da bilincsiz bunu engellemstir. Kendine giden butun kapilar kilitlenmstir. Durmadan, insan ustu bir gayretle varlik mucadelesine devam etmektedir. Engin'e bile varligini ispatlamanin bir uzantisi gozuyle bakmaya calisir:

Neydi belli belirsiz bit ictenlikle beni kafamda durmadan tazeledigim o tabloya kuskuyla bakrnaya iten? Korku. Ne korkusu? Engin'in gozleri, bakislari. Bunlarda is yok. Olamaz da? Dedirtmemek. Gorulmemis sey. Duyulmamis. Bir ogrenciden cekinmek (s.174).

Varligi baskalarinin tasdikine baglanmis bir kimliktir Aysel'inki. Baskalari onu begenmezse parcalanip yok olacaktir. Bu, varligini fazlaca kendisinden baskalarina baglamanin bir sonucudur. Aysel bu noktada sonu intihara kadar giden bir sorgulamaya girer. Ferdi ve toplumu tartismaya baslar. Aysel'in ust beninin fazla gelismesinin bir sonucu olarak genelden ozele dogru calisan bir dusunce sistemi vardir. Kisiligine giden yolu da boyle bir sorgulamanin sonucunda bulur:

Oyle ya hangi siniftanim ben. Dusunenler sinifi. Bunu da ilk dusunmuyoruz zaten. Ama Engin de sozlerinin altinda yasayan, hareket eden, kimilti dunyanin farkinda degil. Yasanmisligi olmayan hic bir cumle kalibinin hicbir anlami yuklenmedigini bir gun anlar mi acaba? Kisi olmak uzerine o dusuncemi ilk kez Omer'e actigimda "bunu soylemek icin henuz erken demisti." Her sey icin hep erken ... Sonuc: Gec kalmak. (s.177).

Genellemelerin icinde ferdin yeri nedir? Yasanmislik adina ferdin payina ne dusmektedir? Aysel'in butun meselesi budur. Kisisel yasanmislik. Bu kelimeler Aysel'in hayatinin sifresidir. Onun icin ferdi ve toplumu sorgulamak, kisiliginin iki tarafini sorgulamak anlamina gelmektedir. Aysel bu sorgulamanin ardindan kendinde kisisel yasanmisliklari olan bir yan, bir taraf arar bosuna. Fakat bulamaz. Iste o zaman tehlikenin buyuklugunu farkeder. Ferdin kendi bilincini, kendi hayatini kendi yasantisini topluma terk etmesinin manasizligini anlamistir. Ya da tam tersini ... Toplumun ferde yasanti olarak...